Uprawianie sportów przez pacjentów z PNO – jak ćwiczyć bezpiecznie i z korzyścią dla zdrowia?
Pierwotne niedobory odporności (PNO) to grupa rzadkich schorzeń genetycznych, w których układ odpornościowy nie funkcjonuje prawidłowo. Pacjenci z PNO mogą być bardziej podatni na infekcje, a objawy choroby mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie, jak chociażby aktywność fizyczna. Jakie rodzaje aktywności fizycznej są niewskazane, a które wręcz zalecane? Prawidłowo dobrane ćwiczenia mogą przynieść wiele korzyści, ale wymagają szczególnego podejścia.
Dlaczego aktywność fizyczna jest ważna dla pacjentów z PNO?
Nie jest tajemnicą, że regularna aktywność fizyczna poprawia funkcjonowanie organizmu u zdrowych osób. Jednak co z pacjentami z PNO? Okazuje się, że oni również mogą czerpać wiele korzyści z ćwiczeń – pod warunkiem, że są one dostosowane do ich stanu zdrowia.
Przede wszystkim, ćwiczenia o umiarkowanej intensywności wspomagają układ odpornościowy, poprawiają wydolność organizmu, a także wpływają korzystnie na samopoczucie psychiczne.
Według badań przeprowadzonych przez Sowers i współpracowników, aż 46,25% pacjentów z PNO zauważa poprawę samopoczucia i zmniejszenie poziomu stresu dzięki ćwiczeniom fizycznym [1]. Warto podkreślić, że nawet krótkie, ale regularne ćwiczenia mogą znacząco wpływać na zdrowie psychiczne i fizyczne.
Co ważne, nawet niewielka ilość aktywności fizycznej może przynieść korzyści zdrowotne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca minimum 150 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo, co zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych o 20-30% [2].
Największe wyzwania związane z uprawianiem sportów przez pacjentów z PNO
Choć korzyści z ćwiczeń są oczywiste, pacjenci z PNO mogą napotkać pewne trudności. Najczęściej zgłaszanym problemem jest zmęczenie, które dotyka aż 86,97% osób z PNO [4]. To właśnie zmęczenie jest główną barierą w regularnym podejmowaniu aktywności fizycznej.
Najczęściej zgłaszane trudności: [1]
- Obawy o pogorszenie stanu zdrowia – aż 30,25% pacjentów obawia się, że ćwiczenia mogą negatywnie wpłynąć na ich organizm.
- Ból i dyskomfort – 39,5% pacjentów z PNO wskazuje ten problem jako barierę przed regularnym treningiem.
- Brak motywacji i strach przed kontuzją, które zniechęcają do podejmowania bardziej wymagających aktywności.
Jak zaplanować bezpieczną aktywność fizyczną?
Aby ćwiczenia przyniosły korzyści, muszą być odpowiednio dobrane do stanu zdrowia pacjenta. Przed rozpoczęciem danej aktywności fizycznej warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą od rehabilitacji, który pomoże stworzyć bezpieczny i efektywny plan treningowy.
Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej dla pacjentów z PNO: [4]
- Regularność – zaleca się częstsze, krótsze sesje treningowe (np. 20-30 minut dziennie, 5 razy w tygodniu).
- Umiarkowana intensywność – należy unikać wyczerpujących ćwiczeń.
- Indywidualne podejście – plan treningowy powinien być dostosowany do możliwości oraz stanu zdrowia pacjenta.
- Czas na regenerację – należy uwzględnić potrzebę przerw odpoczynkowych w trakcie treningu. [4].
Najlepsze formy aktywności fizycznej dla pacjentów z PNO
Pacjenci z PNO mogą czerpać wiele korzyści z regularnej aktywności fizycznej, jednak kluczowe jest dobranie odpowiednich dyscyplin sportowych, które nie będą nadmiernie obciążać ich organizmu. Oto najbardziej polecane formy ćwiczeń:
Zalecane dyscypliny sportowe dla pacjentów z PNO: [1]
- Spacerowanie – Bezpieczne, łatwo dostępne i niewymagające specjalistycznego sprzętu. Spacery wzmacniają układ sercowo-naczyniowy, poprawiają wytrzymałość oraz pozytywnie wpływają na samopoczucie. Statystyki pokazują, że aż 75,74% pacjentów z PNO wybiera spacerowanie jako swoją główną formę aktywności fizycznej.
- Bieganie o niskiej intensywności lub w formie truchtu wspiera wydolność układu sercowo-naczyniowego, poprawia kondycję fizyczną i pozytywnie wpływa na samopoczucie. Co istotne, bieganie może być realizowane indywidualnie lub w grupie, co dodatkowo sprzyja motywacji i budowaniu wspólnoty wśród pacjentów.
Przykładem wspólnej aktywności był Półmaraton Warszawski, który odbył się 30 marca 2025 roku. W wydarzeniu wzięli udział pacjenci z PNO zrzeszeni w Stowarzyszeniu Pacjentów z Pierwotnymi Niedoborami Odporności – Immunoprotect, pracownicy firmy Takeda oraz lekarze immunolodzy. Pod hasłem „BIEGNĘ PO ODPORNOŚĆ! Razem dla pacjentów z niedoborami odporności”, uczestnicy ruszyli w trasę, by wesprzeć pacjentów z PNO w Polsce i zwiększyć świadomość na temat ich potrzeb. Inicjatywa ta stanowiła część kampanii „Mądra Opieka na Całe Życie”, promującej zdrowy styl życia i odpowiednio dobraną aktywność fizyczną.
Choć bieganie może być bardziej wymagające niż spacerowanie, uprawiane w sposób przemyślany i dostosowany do możliwości pacjenta, może przynieść liczne korzyści zdrowotne.
- Joga – Delikatne ćwiczenia poprawiające elastyczność i siłę mięśni, a także wspomagające relaksację i redukcję stresu. Regularne praktykowanie jogi może przynieść korzyści zarówno fizyczne, jak i psychiczne. 28,51% pacjentów z PNO wskazuje jogę jako preferowaną aktywność.
- Pływanie – Ćwiczenia w wodzie są doskonałe dla poprawy wydolności płuc oraz wzmacniania układu oddechowego. Pływanie jest szczególnie polecane, ponieważ odciąża stawy i mięśnie, co jest istotne dla osób z osłabioną siłą mięśniową. 27,66% pacjentów z PNO preferuje pływanie.
- Stretching – Regularne rozciąganie mięśni poprawia ich elastyczność i zapobiega kontuzjom. To proste, ale efektywne ćwiczenie, które pomaga w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej. Stretching jest popularnym wyborem dla 57,02% pacjentów z PNO.
- Ćwiczenia aerobowe o niskiej intensywności – Takie jak jazda na rowerze stacjonarnym lub spokojne zajęcia taneczne. Wzmacniają układ sercowo-naczyniowy bez nadmiernego obciążania organizmu.
Statystyki dotyczące preferencji i trudności w uprawianiu sportu:
Badania przeprowadzone wśród pacjentów z PNO ujawniają interesujące dane dotyczące ich preferencji i wyzwań związanych z aktywnością fizyczną. Najczęściej wybierane aktywności to: [1]
- Spacerowanie (75,74%)
- Stretching (57,02%)
- Joga (28,51%)
- Pływanie (27,66%)
Te statystyki podkreślają znaczenie dostosowania intensywności ćwiczeń do indywidualnych możliwości pacjenta i stopniowego zwiększania aktywności, aby uniknąć przeciążenia organizmu.
Podsumowanie
Pacjenci z PNO mogą, a nawet powinni, uprawiać sport – oczywiście z uwzględnieniem swoich możliwości i aktualnego stanu zdrowia. Regularne ćwiczenia pomagają poprawić jakość życia, wzmacniają układ odpornościowy i redukują stres. Kluczem do sukcesu jest umiarkowana aktywność, która przynosi korzyści bez nadmiernego obciążania organizmu.
Jeśli zmagasz się z PNO i chcesz rozpocząć ćwiczenia, skonsultuj się z lekarzem, aby wspólnie zaplanować bezpieczny i efektywny program aktywności.
Referencje:
- Sowers, K. L., Litwin, B. A., Lee, A. C. W., & Galantino, M. L. A. (2018). Exercise Perception and Behaviors in Individuals Living with Primary Immunodeficiency Disease. Journal of Clinical Immunology.
- GSSI Web. Effects of Exercise on Immune Function. Retrieved from GSSI Web: https://www.gssiweb.org/sports-science-exchange/article/sse-151-effects-of-exercise-on-immune-function, dostęp: 05/2025.
- Primary Immune. Healthy Diet & Exercise: Key to General Care for PI. Retrieved from Primary Immune:https://primaryimmune.org/resources/news-articles/healthy-diet-exercise-key-general-care-pi, dostęp: 05/2025.
- Immune Deficiency Foundation. General Care for Individuals with PI. Retrieved from Immune Deficiency Foundation: https://primaryimmune.org/living-primary-immunodeficiency/general-care, dostęp: 05/2025.