CIDP u dzieci – objawy, diagnoza i leczenie | Przewodnik dla rodziców

Diagnoza przewlekłej zapalnej polineuropatii demielinizacyjnej (CIDP) u dziecka to dla wielu rodziców moment pełen niepokoju i pytań. Choć nazwa choroby brzmi poważnie, w praktyce CIDP jest schorzeniem, które u dzieci często przebiega łagodniej niż u dorosłych i zazwyczaj dobrze reaguje na leczenie. W artykule opisujemy, jak rozpoznać pierwsze objawy, jak wygląda proces diagnostyczny, na czym polega leczenie i czego można się spodziewać w dalszym przebiegu choroby.

Czym jest CIDP u dzieci i jak bardzo jest rzadkie?

CIDP (przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna) to rzadka choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której układ odpornościowy dziecka zaczyna atakować osłonki mielinowe otaczające nerwy obwodowe. Mielina zapewnia efektywne przekazywanie sygnałów nerwowych pomiędzy komórkami nerwowymi. Uszkodzenie tych osłonek prowadzi do wystąpienia objawów takich jak osłabienie mięśni, trudności z chodzeniem, zaburzenia równowagi oraz zaburzenia czucia [1].

CIDP stanowi około 9% wszystkich przypadków polineuropatii u dzieci, co częściowo wyjaśnia, dlaczego jej rozpoznanie może być trudne i opóźnione [1][2]. Szacuje się, że częstość występowania tej choroby u dzieci wynosi od 0,22 do 0,48 na
100 000, podczas gdy u dorosłych jest wyższa i sięga od 0,67 do nawet 1,9 na 100 000 [3].

Objawy u dzieci a u dorosłych – różnice

CIDP u dzieci często rozwija się powoli i niezauważalnie – objawy narastają w ciągu tygodni lub miesięcy. Wczesne objawy, takie jak osłabienie mięśni, męczliwość, potykanie się czy trudności z wykonywaniem codziennych czynności, mogą być łatwo przeoczone lub mylnie interpretowane jako niezdarność albo zaburzenia uwagi. Z tego względu czujność rodziców i opiekunów oraz ich uważna obserwacja zachowań dziecka mają kluczowe znaczenie dla szybkiego postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia [1][2].

Zmiany w zachowaniu i motoryce: Od „niezdarności” do problemów z chodzeniem

Zmiany w poruszaniu się czy codziennym funkcjonowaniu dziecka mogą pojawiać się stopniowo i początkowo wydawać się niegroźne – dlatego tak łatwo je przeoczyć lub uznać za zwykłą „niezdarność”. Do najczęstszych wczesnych objawów należą:

• częste potykanie się lub upadki – mimo braku oczywistych przeszkód,
• unikanie aktywności ruchowych, takich jak bieganie, wchodzenie po schodach czy jazda na rowerze,
• nietypowy sposób chodzenia, określany czasem jako „kaczkowaty”,
• cofnięcie się w już opanowanych umiejętnościach – na przykład dziecko przestaje skakać, nie potrafi utrzymać równowagi, zaczyna chodzić wolniej lub niepewnie [1][3].

Te objawy mogą przypominać inne schorzenia (np. CMT – choroba Charcota-Marie-Tootha), dlatego ważna jest konsultacja z neurologiem dziecięcym [1].

Ból i zaburzenia czucia – gdy dziecko nie potrafi nazwać tego, co czuje

Małe dzieci często nie potrafią powiedzieć, że coś je boli – zwłaszcza jeśli nie chodzi o ból ostry czy konkretny, ale o trudne do opisania uczucie mrowienia, drętwienia czy „dziwności” w nogach lub rękach. Zamiast mówić wprost, pokazują to zachowaniem.

Niepokojące sygnały to m.in.:

• rozdrażnienie,
• niechęć do chodzenia,
• unikanie kontaktu fizycznego (np. przytulania),
• częsty płacz bez wyraźnej przyczyny [2][3].

Czasami pojawiają się także mniej typowe objawy, które trudno od razu powiązać z chorobą układu nerwowego. Wskazują one na zajęcie nerwów czaszkowych i mogą dodatkowo opóźniać właściwą diagnozę.

Wśród nich mogą wystąpić:

• zaburzenia mowy lub połykania,
• podwójne widzenie,
• osłabienie mięśni twarzy [1][2].

Tabela: CIDP: Różnice w objawach i przebiegu u dzieci i dorosłych

Droga do diagnozy: Jakie badania czekają Twoje dziecko?

Skierowanie dziecka na badania neurologiczne to często stresujący moment. Diagnoza CIDP nie opiera się jednak na jednym badaniu. To proces, który uwzględnia analizę objawów klinicznych, obserwację przebiegu choroby oraz zestaw badań dodatkowych – takich jak np. elektromiografia (EMG). Dopiero ich łączna interpretacja pozwala ustalić, co rzeczywiście dolega dziecku i jak najlepiej zaplanować leczenie [1][3].

Rola neurologa dziecięcego – kluczowy specjalista w diagnostyce i leczeniu

Jeśli istnieje podejrzenie CIDP, Twoje dziecko powinno jak najszybciej trafić pod opiekę neurologa dziecięcego – najlepiej w ośrodku specjalistycznym, który zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób obwodowego układu nerwowego u dzieci [2].

To neurolog dziecięcy przeprowadza dokładny wywiad i obserwuje, jak dziecko się porusza, ocenia siłę mięśni, odruchy i czucie. Na tej podstawie podejmuje decyzję o dalszych badaniach – takich jak elektromiografia, punkcja lędźwiowa czy rezonans magnetyczny – oraz ustala wstępny plan leczenia. Często to także on koordynuje opiekę wielospecjalistyczną, np. z udziałem fizjoterapeuty, psychologa czy logopedy [1].

Badanie EMG i punkcja lędźwiowa – co rodzic powinien wiedzieć?

Istotnym elementem diagnostyki są badania pozwalające stwierdzić, czy przewodnictwo nerwowe jest zaburzone i precyzyjnie zlokalizować obszar uszkodzenia.

• Elektromiografia (EMG) to badanie, które pozwala ocenić funkcjonowanie mięśni oraz przewodnictwo impulsów nerwowych między nerwami a mięśniami. W diagnostyce wykorzystuje się dwie główne techniki: badanie przewodnictwa nerwowego (NCS), polegające na stymulacji nerwów za pomocą elektrod umieszczonych na skórze i rejestrowaniu odpowiedzi elektrycznej, a także elektromiografię igłową, podczas której cienką igłę-elektrodę wprowadza się bezpośrednio do mięśnia w celu oceny jego aktywności elektrycznej zarówno w spoczynku, jak i podczas skurczu. Obie metody dostarczają cennych informacji umożliwiających precyzyjną diagnozę nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania nerwów i mięśni. W przypadku CIDP wyniki często pokazują spowolnienie lub blokadę przewodnictwa nerwowego, co jest typowe dla chorób demielinizacyjnych. Rodzaj badania dobierany jest indywidualnie – w zależności od wieku dziecka, jego tolerancji i informacji potrzebnych do diagnozy. Choć badanie może być nieprzyjemne, nie jest niebezpieczne i zazwyczaj trwa kilkadziesiąt minut [1].

• Kolejnym ważnym badaniem jest punkcja lędźwiowa, czyli pobranie próbki płynu mózgowo-rdzeniowego z przestrzeni podpajęczynówkowej dolnej części kręgosłupa. U dzieci z CIDP często obserwuje się podwyższone stężenie białka w płynie mózgowo-rdzeniowym, przy jednoczesnym braku zwiększonej liczby komórek zapalnych—jest to tzw. rozszczepienie albuminowo-cytologiczne, charakterystyczne dla tej choroby. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, a w razie potrzeby dodatkowo podaje się dziecku lek uspokajający. Punkcja lędźwiowa jest bezpieczną procedurą diagnostyczną, choć po jej wykonaniu mogą wystąpić przejściowe dolegliwości, takie jak ból głowy czy senność, które zwykle ustępują samoistnie w krótkim czasie [3].
• W niektórych przypadkach lekarz może również zlecić rezonans magnetyczny odcinka lędźwiowego kręgosłupa, który pozwala uwidocznić ewentualne pogrubienie lub zapalenie korzeni nerwowych.
• Jeśli mimo przeprowadzonych badań nadal nie udaje się postawić jednoznacznej diagnozy, lekarz może zdecydować o wykonaniu biopsji nerwu. U dzieci stosuje się ją bardzo rzadko – tylko wtedy, gdy inne metody nie dały odpowiedzi i wciąż istnieją wątpliwości diagnostyczne [1].

Leczenie CIDP u najmłodszych: bezpieczeństwo i skuteczność na pierwszym miejscu

Leczenie CIDP jest możliwe i często skuteczne, zwłaszcza u dzieci, u których odpowiedź na terapię bywa szybsza i bardziej trwała niż u dorosłych. Terapia polega na modulacji nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego, który atakuje osłonki nerwów, oraz na wspieraniu procesów regeneracji nerwów obwodowych. Stosowane metody obejmują kortykosteroidy, immunoglobuliny podawane dożylnie lub podskórnie oraz plazmaferezę, a także rehabilitację usprawniającą funkcję nerwowo-mięśniową [1].

Kortykosteroidy – leczenie pierwszego wyboru

W Polsce leczeniem pierwszego wyboru w CIDP u dzieci są kortykosteroidy, takie jak prednizon. Sterydy skutecznie hamują stan zapalny wywołany przez nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego oraz poprawiają przewodnictwo nerwowe. Terapia steroidowa wymaga jednak dużej ostrożności – zwłaszcza u dzieci – ze względu na ryzyko działań niepożądanych, takich jak zaburzenia wzrostu, nadwaga, zmiany nastroju, drażliwość czy trudności ze snem. Z tego powodu lekarze zawsze starają się stosować jak najniższe skuteczne dawki i jak najkrótszy czas leczenia. Gdy występują przeciwwskazania do terapii sterydowej (np. nasilone działania niepożądane), lekarz może rozważyć inne opcje terapeutyczne [1][2][3].

Immunoglobuliny (IVIg) – terapia pierwszego wyboru

Immunoglobuliny stanowią alternatywną opcję terapeutyczną w leczeniu CIDP u dzieci, szczególnie w sytuacjach, gdy steroidy są przeciwwskazane lub nieskuteczne. Są to preparaty zawierające przeciwciała, które modulują układ odpornościowy dziecka, ograniczając autoimmunologiczne uszkodzenie nerwów. Immunoglobuliny wykazują działanie zarówno przeciwzapalne, jak i immunomodulujące, co pomaga w zahamowaniu nieprawidłowego procesu zapalnego toczącego się w nerwach obwodowych.

Terapia immunoglobulinami jest najczęściej dobrze tolerowana przez dzieci. Leczenie dożylnymi immunoglobulinami (IVIg) realizuje się wyłącznie w warunkach szpitalnych lub oddziałach dziennych, zwłaszcza w fazie inicjującej. Standardowo pierwsza dawka jest podawana przez kilka kolejnych dni (zwykle 2–5 dni), natomiast podczas leczenia podtrzymującego wlewy powtarza się przeważnie co 4–6 tygodni, dostosowując częstotliwość do indywidualnej odpowiedzi klinicznej i potrzeb pacjenta.

Po uzyskaniu poprawy klinicznej istnieje możliwość przejścia na leczenie podtrzymujące z wykorzystaniem immunoglobulin podskórnych. Dostępne są zarówno konwencjonalne preparaty immunoglobulin podawane podskórnie, jak i preparaty z dodatkiem hialuronidazy. Immunoglobuliny podskórne mają tę istotną zaletę, że umożliwiają kontynuowanie terapii w warunkach domowych, co znacząco poprawia komfort leczenia i pozwala na lepsze dopasowanie terapii do codziennego życia dziecka i rodziny [1] [3].

Wybór preparatu oraz schemat terapii są dobierane indywidualnie, w zależności od potrzeb pacjenta, skuteczności i tolerancji leczenia, a także możliwości organizacyjnych [1].

W sytuacjach, gdy standardowe leczenie (immunoglobuliny dożylne lub steroidy) okazuje się niewystarczające, rozważa się zastosowanie plazmaferezy (wymiany osocza). Jest to zabieg polegający na mechanicznym usunięciu z krwi części czynników immunologicznych, takich jak przeciwciała, które przyczyniają się do uszkodzenia nerwów. Plazmafereza jest uznawana za skuteczną metodę w terapii CIDP i może być stosowana nie tylko w najtrudniejszych przypadkach czy nagłych zaostrzeniach (np. gwałtowny nawrót objawów), ale także jako opcja terapeutyczna w przypadku nieskuteczności lub nietolerancji innych metod leczenia. Choć procedura ta jest bardziej inwazyjna w porównaniu do terapii farmakologicznej, u części dzieci pozwala na szybkie uzyskanie poprawy klinicznej [1][2].

Jeśli odpowiedź na leczenie immunoglobulinami, steroidami lub plazmaferezą jest niewystarczająca lub pojawiają się przeciwwskazania do tych metod, lekarz może sięgnąć po tzw. leki immunosupresyjne modulujące nadmierną aktywność układu odpornościowego. Dobór terapii zawsze zależy od przebiegu choroby, tolerancji poszczególnych leków oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Wszystkie decyzje terapeutyczne podejmowane są z uwzględnieniem wieku dziecka, nasilenia objawów i wcześniejszej odpowiedzi na leczenie [3].

Rehabilitacja – klucz do odzyskania sprawności

Farmakoterapia odgrywa istotną rolę w procesie leczenia, jednak równie ważnym jego aspektem jest rehabilitacja. Kluczowe znaczenie ma tu praca wykwalifikowanego fizjoterapeuty dziecięcego, który potrafi dostosować program ćwiczeń do wieku, stanu klinicznego i możliwości rozwojowych małego pacjenta [1].

Odpowiednio dobrana i regularna terapia ruchowa pomaga dziecku odbudować siłę mięśni, odzyskać równowagę i koordynację, a także zapobiegać przykurczom i zanikom mięśni wynikającym z okresów osłabienia lub unieruchomienia [1][2].

W wielu przypadkach to właśnie rehabilitacja – obok leczenia farmakologicznego – pozwalała dzieciom odzyskać pełną sprawność, nawet jeśli choroba miała cięższy przebieg [2][3].

Długoterminowe rokowanie i jakość życia dzieci z CIDP

U dzieci z CIDP rokowania są zazwyczaj bardzo dobre – znacznie korzystniejsze niż u dorosłych. Większość pacjentów pediatrycznych powraca do pełnej sprawności lub uzyskuje znaczną poprawę, a u części dzieci możliwe jest całkowite odstawienie leczenia w miarę upływu czasu. Dostępne dane kliniczne wskazują, że:

• około 51% dzieci osiąga pełną remisję, bez objawów, po roku od zakończenia leczenia,
• u kolejnych 10–15% obserwuje się jedynie minimalne dolegliwości,
• część dzieci wymaga długoterminowego leczenia podtrzymującego, jednak odpowiednio prowadzona terapia umożliwia im prowadzenie normalnej aktywności życiowej [1][2][3].

Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie i szybkie rozpoczęcie leczenia – wtedy szanse na całkowite wyzdrowienie oraz minimalizację długofalowych następstw są największe.

Warto podkreślić, że przewlekła choroba stanowi wyzwanie nie tylko fizyczne, ale również emocjonalne – zarówno dla dziecka, jak i jego rodziny. Wsparcie psychologa dziecięcego oraz udział w grupach wsparcia dla rodziców mogą znacząco pomóc w radzeniu sobie z diagnozą, procesem leczenia i stresem związanym z przewlekłą terapią.

Podsumowanie

Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna nie odbiera szansy na pełne i aktywne życie dziecka, mimo że jest chorobą rzadką i poważną. Dzięki postępom w diagnostyce i leczeniu większość młodych pacjentów może powrócić do codziennej aktywności, nauki w szkole oraz kontaktów z rówieśnikami. Kluczowe znaczenie ma tu wsparcie, wiedza oraz ścisła współpraca rodziny z zespołem medycznym.

Uważność rodziców i szybka reakcja na niepokojące objawy odgrywają kluczową rolę w procesie diagnostyki i leczenia – im wcześniej zostaną one zgłoszone lekarzowi, tym większa szansa na szybki powrót dziecka do zdrowia i pełnej sprawności.

Droga do postawienia diagnozy bywa wymagająca, ale nie musisz przechodzić jej samotnie – Twoje dziecko naprawdę ma szansę na zdrowe i aktywne życie.

Źródła:

1. Łukawska M. et al. Pediatric CIDP: Diagnosis and Management. A Single-Center Experience, Frontiers in Neurology, 2021.
2. Gowda V.K. et al. A Spectrum of CIDP in Children: Three Cases from a Single Center, J Acad Pediatr Neurol, 2025.
3. Silwal A. et al. Clinical spectrum, treatment and outcome of children with suspected diagnosis of CIDP, Neuromuscul Disord, 2018.