Jak rozpoznać CIDP? Diagnostyka krok po kroku

Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna (CIDP) to rzadka choroba
autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje nerwy obwodowe. Objawia się
postępującym osłabieniem mięśni, drętwieniem i zaburzeniami czucia. Szybkie rozpoznanie
CIDP ma kluczowe znaczenie, ponieważ wcześnie rozpoczęte leczenie może zatrzymać
rozwój choroby i poprawić komfort życia. W tym artykule przedstawiamy, jak wygląda proces
diagnostyczny CIDP.

Jak rozpoznać pierwsze sygnały choroby?

CIDP zwykle rozwija się powoli, dlatego łatwo przeoczyć jej początki. Warto zwrócić uwagę na takie objawy jak:

• osłabienie rąk i nóg — najpierw może być trudniej wejść po schodach, podnieść coś cięższego albo wstać z krzesła;
• drętwienie, mrowienie lub uczucie „prądu” w dłoniach i stopach;
• pogorszone czucie dotyku, temperatury czy wibracji;
• zanik odruchów (np. brak odruchu kolanowego przy uderzeniu młoteczkiem). [1]

U części osób dominują problemy z mięśniami, u innych bardziej dokuczają zaburzenia czucia. Choroba może też zacząć się nagle — wtedy przypomina zespół Guillaina-Barrégo.[2]

Jak wygląda proces diagnostyczny?

Rozpoznanie CIDP nie opiera się na jednym konkretnym badaniu — to proces, który składa się z rozmowy z lekarzem, badania neurologicznego oraz szeregu specjalistycznych testów. Celem jest potwierdzenie, że przyczyną objawów rzeczywiście jest przewlekła choroba nerwów obwodowych o podłożu autoimmunologicznym, a nie inne schorzenie o podobnym przebiegu. Oto, jak krok po kroku wygląda diagnostyka:

1. Wywiad lekarski i badanie neurologiczne

Podczas pierwszej wizyty neurolog przeprowadza szczegółowy wywiad, pytając m.in. o to, kiedy pojawiły się pierwsze objawy, jak zmieniały się w czasie, czy pacjent wcześniej przechodził infekcje lub cierpiał na choroby autoimmunologiczne. Dodatkowo lekarz może zapytać, czy w rodzinie występowały podobne problemy zdrowotne. Podczas badania neurologicznego ocenia się siłę mięśni, prosząc o wykonanie takich czynności, jak uniesienie rąk i nóg, ściskanie dłoni czy wstawanie z krzesła bez podpierania się rękami. Sprawdzane są również odruchy, np. za pomocą uderzenia młoteczkiem w kolano, a także czucie dotyku i temperatury. Dodatkowo badana jest koordynacja ruchów, np. poprzez polecenie dotknięcia palcem czubka nosa z zamkniętymi oczami.

W przypadku CIDP często obserwuje się osłabienie mięśni po obu stronach ciała oraz brak lub osłabienie odruchów, co może wskazywać na konieczność wykonania dalszych badań. [1]

2. Badania przewodnictwa nerwowego (ENG/EMG)

Badanie przewodnictwa nerwowego (ENG – elektroneurografia, EMG – elektromiografia) to jedno z podstawowych badań wykonywanych w diagnostyce CIDP. Polega na umieszczeniu elektrod na skórze i przesyłaniu przez nie niewielkich impulsów elektrycznych, aby ocenić, z jaką szybkością nerwy przekazują sygnały do mięśni.

Podczas badania można odczuć krótkie mrowienie lub lekkie impulsy elektryczne. Odczucia te są krótkotrwałe, w pełni bezpieczne, choć czasem mogą sprawiać niewielki dyskomfort. U osób z CIDP badanie przewodnictwa nerwowego często wykazuje, że sygnały nerwowe są przekazywane wolniej niż normalnie lub nie docierają prawidłowo do mięśni. Taki wynik może wskazywać na uszkodzenie osłonki mielinowej nerwów, co jest charakterystyczną cechą tej choroby. [1, 3]

3. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (punkcja lędźwiowa)

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pełni rolę wspierającą w procesie diagnostycznym, może pomóc w różnicowaniu z innymi chorobami czy neuropatiami oraz potwierdzić rozpoznanie. W około 80–90% przypadków CIDP obserwuje się podwyższony poziom białka w płynie mózgowo-rdzeniowym przy jednoczesnym braku zwiększenia liczby komórek (tzw. rozszczepienie białkowo-komórkowe), co jest charakterystycznym wynikiem dla tej choroby. [1, 3]

4. Rezonans magnetyczny (MRI)

Rezonans magnetyczny (MRI) to badanie obrazowe, które odgrywa rolę pomocniczą w diagnostyce CIDP, szczególnie u dorosłych. Umożliwia ono ocenę struktur układu nerwowego i w niektórych przypadkach pozwala wykryć zmiany zapalne w obrębie korzeni nerwowych, czyli tam, gdzie nerwy obwodowe łączą się z rdzeniem kręgowym, a także przerost splotów nerwowych.

Rzadziej, bo u około 20% pacjentów dorosłych, można zaobserwować zmiany demielinizacyjne w mózgowiu. Takie uszkodzenia przypominają te występujące w nerwach obwodowych, ale są mniej typowe dla CIDP. MRI nie jest badaniem wykonywanym rutynowo u wszystkich pacjentów z podejrzeniem CIDP, a jego zastosowanie zależy od indywidualnego obrazu klinicznego. [2]

5. Biopsja nerwu

W bardziej złożonych przypadkach diagnostycznych lekarz może zlecić biopsję nerwu. Jest to zabieg polegający na pobraniu niewielkiego fragmentu nerwu obwodowego, np. nerwu łydkowego, w celu analizy mikroskopowej.

Biopsja pozwala ocenić, czy uszkodzenie nerwu ma cechy charakterystyczne dla CIDP, takie jak demielinizacja (uszkodzenie osłonki mielinowej) oraz obecność nacieku zapalnego, złożonego z limfocytów T i makrofagów, które świadczą o procesie zapalnym.

Badanie to nie jest wykonywane rutynowo i zwykle zlecane jest w szczególnych przypadkach, np. gdy inne testy nie dostarczyły jednoznacznych wyników lub istnieje potrzeba wykluczenia innych, rzadkich chorób nerwów obwodowych. [3]

Z czym można pomylić CIDP?

Objawy CIDP, takie jak osłabienie mięśni, drętwienie czy zaburzenia czucia, mogą występować także w innych chorobach. Dlatego przed postawieniem diagnozy lekarz musi wykluczyć inne możliwe przyczyny.

W procesie diagnostycznym bierze się pod uwagę m.in.:

• dziedziczne neuropatie, takie jak choroba Charcot-Marie-Tooth – występują rodzinnie i rozwijają się zwykle wcześniej,
• neuropatie związane z cukrzycą – u osób z długotrwale podwyższonym poziomem cukru we krwi,
• zespół Guillaina-Barrégo – to ostra choroba o szybkim przebiegu, której początek może przypominać CIDP,
• infekcje i choroby ogólnoustrojowe, takie jak borelioza, zakażenie HIV czy zespół POEMS (rzadka choroba, w której występuje m.in. polineuropatia i obecność białekmonoklonalnych). [3, 4]

Wykluczenie tych chorób wymaga dodatkowych badań krwi, testów neurologicznych lub konsultacji specjalistycznych. To ważny krok, by potwierdzić, że objawy rzeczywiście są wynikiem CIDP.

Podsumowanie

Rozpoznanie CIDP wymaga czasu i staranności, ponieważ nie istnieje jedno badanie, które jednoznacznie potwierdza chorobę. Kluczowa jest ocena objawów klinicznych, takich jak osłabienie mięśni, drętwienie czy zaburzenia czucia oraz wyniki badań elektrofizjologicznych (ENG/EMG), które są podstawowym narzędziem diagnostycznym w ocenie funkcji nerwów. Dodatkowo pomocne mogą być testy laboratoryjne, analiza płynu mózgowo-rdzeniowego i badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny.

Właściwa diagnoza to fundament skutecznego leczenia. Ważne jest, aby pacjent wiedział, na czym polega cały proces diagnostyczny, czego oczekiwać podczas badań i jakie inne choroby należy wykluczyć. Wczesne wykrycie choroby zwiększa szanse na zatrzymanie jej postępu i znaczącą poprawę jakości życia.

Źródła:

1. Siemiński M., Ossowska A., Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna, Polski Przegląd Neurologiczny 2013; 9(2): 47–54.
2. Drac H., Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna i jej odmiany, Polski Przegląd Neurologiczny 2009; 5(2): 68–73.
3. Dziadkowiak E., Nowakowska-Kotas M., Odpowiedź na leczenie immunoglobulinami ludzkimi u chorych z CIDP o typowym i atypowym przebiegu, PPN 2021; 17(2): 70–75.
4. Bozovic I. i wsp., Prospective analysis of disability and quality of life in patients with CIDP, Quality of Life Research 2021; 30:2573–2579.