Przedłużające się zwolnienie lekarskie ‑ jakie mam prawa w pracy

Wydaje się, że zagadnienie zwolnienia lekarskiego w trakcie stosunku pracy, zwanego popularnie tzw. “L4” jest u pracowników dobrze poznane od strony praktycznej, tj. wiedzą, kiedy i gdzie z niego korzystać. Wiedz ta jest jednak “poszatkowana” i niepełna, a jak wiemy nie od dziś “diabeł tkwi w szczegółach”. Dlatego zbiór uprawnień i obowiązków pracownika na przedłużającym się zwolnieniu lekarskim warto podać “w pigułce”.

Jak w ogóle dostać się na zwolnienie lekarskie.

Najważniejsze są terminy. Pracownik musi poinformować swojego pracodawcę o niemożności stawienia się do pracy ze względu na chorobę niezwłocznie, a jeśli to nie jest możliwe, najpóźniej drugiego dnia nieobecności (§2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy). Warto sprawdzić regulamin pracy, czy w powyższym zakresie nie wprowadzono jakichś odstępstw (art. 1041 § 1 pkt. 9 Kodeksu pracy). Forma poinformowania jest dowolna, może to być mail, list wysłany pocztą, czy powiadomienie za pomocą współpracowników.

Co pracownik otrzymuje na zwolnieniu i od kogo.

Po spełnieniu wyżej opisanych wymogów Pracownik zyskuje uprawnienie do otrzymania świadczeń należnych w okresie zwolnienia lekarskiego. Oczywiście, jeżeli jest ubezpieczony. Ubezpieczenie nie budzi wątpliwości przy umowie o pracę, ale nie jest już obowiązkiem w przypadku umowy cywilnoprawnej (np. umowa zlecenia – art. 11 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Pierwsze 33 dni “chorobowego” to otrzymywanie wynagrodzenia chorobowego od Pracodawcy (art. 92 § 1 pkt. 1 Kodeksu pracy). Po upływie niewiele ponad miesiąca wypłatę świadczenia przejmuje ZUS – wypłaca wtedy zasiłek chorobowy (art. 7 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Jaka wysokość?

Podstawą do obliczenia zasiłku jest średnie wynagrodzenie, które poprzedzało niezdolność do pracy (12 miesięcy – art. 36 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Wysokość zasiłku chorobowego to 80 procent tak obliczonej podstawy (art. 11 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Jeżeli pracownik przebywa podczas zwolnienia w szpitalu, to otrzyma jedynie 70 procent obliczonego wynagrodzenia (art. 11 ust. 1a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Trzeba pamiętać, że jeśli niezdolność do pracy została spowodowana przez wypadek przy pracy (lub w drodze do pracy, lub z pracy), albo przez chorobę zawodową, lub też niezdolność do pracy przypada na okres ciąży, oraz jeśli niezdolność do pracy powstała na skutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów to wysokość zasiłku chorobowego wynosi 100% ( art. 11 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Na jak długo?

Zasiłku chorobowego nie można pobierać w nieskończoność. Granicą jest liczba 182 dni, a w przypadku gruźlicy i niezdolności do pracy w okresie ciąży – 270 dni (art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Czy pracownika w okresie zwolnienia można zwolnić?

Co do zasady nie. Jeśli pracownik dostarczył pracodawcy zwolnienie lekarskie, to jego nieobecność jest usprawiedliwiona. Nie może zatem Pracodawca w dniu wręczenia przez pracownika zwolnienia lekarskiego “odpowiedzieć” wręczeniem wypowiedzenia umowy o pracę (art. 41 Kodeksu Pracy). Powyższą ochrona, jakiej doznaje pracownik, nie jest jednak nieograniczona. Do wyjątków zaliczają się takie sytuacje jak ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 411 § 1 Kodeksu Pracy). Poza tym pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, gdy pracownik jest niezdolny do wykonywania obowiązków z powodu choroby ponad 3 miesiące, a okres jego zatrudnienia wynosił mniej niż 6 miesięcy (art. 53 § 1 pkt. 1 lit. a Kodeksu Pracy).

Gdy okres zatrudnienia pracownika wynosi z kolei więcej niż 6 miesięcy, to rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem przebywającym na “chorobowym” może nastąpić wtedy, kiedy pracownik jest niezdolny do wykonywania obowiązków z powodu choroby dłużej, niż łączny okres pobierania z powodu choroby wynagrodzenia i zasiłku, a także świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (art. 53 § 1 pkt. 1 lit. a Kodeksu Pracy).

Co jeszcze warto wiedzieć?

Nie jest tak, że od razu od momentu zgłoszenia pracownika do systemu ubezpieczeń, jest on uprawniony do pobierania świadczeń zasiłkowych. Musi odczekać swoją karencję, zwaną okresem “wyczekiwania”. Przy zatrudnieniu na umowę o prace, taki okres wyczekiwania wynosi 30 dni, natomiast przy jednoosobowej działalności gospodarczej, taki okres wyczekiwania wynosi 90 dni (art. 4 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Okresu wyczekiwania nie stosuje się m.in. do pracowników nieobecnych z powodu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy oraz do pracowników z 10-letnim okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, oraz do absolwentów szkół wyższych, jeżeli zostali objęci ubezpieczeniem w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły (art. 4 ust. 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Pamiętaj, że w trakcie trwania zwolnienia możesz być skontrolowany przez ZUS, a także Pracodawcę (jeżeli zgłasza do ubezpieczenia więcej niż 20 osób). Jeżeli okaże się, że pracownik nieprawidłowo wykorzystuje okres zwolnienia lekarskiego, to skończy się to zwolnieniem z pracy (art. 17 i 68 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa) !

Jakie zmiany czekają nas w najbliższym czasie?

1 stycznia 2022 r. przyniesienie istotne zmiany w okresie pobierania zasiłku chorobowego. Otóż do tej pory (jak już wspomniano wyżej) okres pobierania zasiłku trwał 182 lub 270 dni. Zmieni się okres pobierania zasiłku po ustaniu umowy o pracę. Wtedy bowiem zasiłek chorobowy będzie wypłacany maksymalnie 91 dni (art. 4 pkt 2 ustawy z 24.06.2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw). Okres 270 lub 182 dni pozostanie nadal dla niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą, występującej w trakcie ciąży, oraz spowodowanej poddaniem się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów, Kolejną ważną zmianą będzie zaliczanie okresu jednego okresu zasiłkowego. Jeden okres zasiłkowy tworzyć bowiem będą okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekroczyła 60 dni.

Co ważne powyższa zmiana nie będzie obowiązywać, jeśli okres niezdolności do pracy spowodowany ciążą będzie kolejnym okresem, podlegającym potencjalnemu łączeniu (czyli drugim z kolei). Odmiennie, jednak, jeżeli pierwszy z okresów liczonych do całego potencjalnego jednego okresu zasiłkowego będzie właśnie spowodowany ciążą, to wówczas będzie się go doliczać do tych kolejnych okresów i tworzyć na ich podstawie jeden okres pobierania zasiłków dni (art. 4 pkt 3 ustawy z 24.06.2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw). Ustawa z 24 czerwca 2021 r. wprowadzająca ww. zmiany jest jednak bogatsza w swojej treści. Zmiany przez nią wprowadzone będą dotyczyć m.in. podwyższenia wysokości zasiłku chorobowego za pobyt w szpitalu, obowiązkowi podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez wspólników spółek z o.o. (jednoosobowych) oraz spółek osobowych dni (art. 1 pkt3 lit. b ustawy z 24.06.2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw), zmian dot. egzekucji należności składowych, regulacji dotyczących wypłat świadczeń długoterminowych i wielu innych.

Zapraszamy do śledzenia naszych kolejnych artykułów, aby zapoznać się z tymi wszystkimi zmianami, jakie przyniesie 2022 r. w zakresie ubezpieczeń społecznych i zwolnienia lekarskiego.

Kamil Bechta
Adwokat, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy