Immunoglobulina w ciąży ‑ co warto wiedzieć o konflikcie serologicznym?

U niektórych kobiet w ciąży podawana jest immunoglobulina anty-D. Działanie to stanowi jeden z elementów profilaktyki konfliktu serologicznego. Dowiedz się, kiedy konieczne jest podanie przeciwciał, jak wygląda procedura i jakie są jej efekty.

Na czym polega konflikt serologiczny?

Immunoglobuliny, inaczej przeciwciała to białka produkowane przez limfocyty B w ludzkim organizmie. Stanowią one ważny element reakcji odpornościowej. U kobiet w ciąży zagrożonych wystąpieniem konfliktu serologicznego istotną rolę pełni immunoglobulina anty-D. Podanie jej jest elementem profilaktyki wystąpienia konfliktu serologicznego, czyli sytuacji, kiedy istnieje niezgodność krwi związana z czynnikiem Rh pomiędzy matką a płodem. Czynnik Rh to związek chemiczny występujący na powierzchni czerwonych krwinek. Czynnik Rh oraz grupa krwi układu AB0 są elementami, które określają zgodność różnych grup krwi, co jest niezbędne w nich przetaczaniu, przeszczepach narządów czy konflikcie serologicznym.^3,4

Konflikt serologiczny pojawia się kiedy matka ma grupę krwi Rh-, zaś płód grupę krwi Rh+ odziedziczona po ojcu. Oznacza to, że na krwinkach płodu są antygeny, które nie występują we krwi matki. Konflikt serologiczny prowadzi do uruchomienia odpowiedzi immunologicznej w organizmie matki, w wyniku czego produkowane są przeciwciała anty-D skierowane przeciwko komórkom krwi dziecka. Do konfliktu serologicznego rzadziej dochodzi w pierwszej ciąży. Ryzyko jego wystąpienia zwiększa się wraz z ilością ciąż i porodów.^3,4,5

Kiedy podaje się immunoglobulinę w ciąży?

Immunoglobulina anty-D podawana jest u kobiet, które mają grupę krwi Rh- i podczas badania nie wykryto przeciwciał anty-D. Podawana jest ona między 28. a 30. tygodniem ciąży. Dzięki jej zastosowaniu u przyszłej matki nie dochodzi do wytworzenia przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka, w sytuacji kiedy ona ma Rh ujemny, a płód Rh dodatni.³

Immunoglobulina anty-D jest także podawana u kobiet z grupą krwi Rh-, u których podczas ciąży wystąpiły krwawienia z dróg rodnych. Procedura ta jest również stosowana podczas poronienia. Przeciwciała są podawane do 72 godzin od utraty płodu, w szczególności jeśli miało ono miejsce do 12 tygodnia ciąży. Całość powinna być również zastosowana w przypadku usunięcia ciąży pozamacicznej czy inwazyjnych zabiegów przeprowadzanych u kobiet z Rh-.

Działania profilaktyczne są zalecane u kobiet w ciąży z czynnikiem Rh minus, u których po uprzednich badaniach nie wykryto przeciwciał. Należy pamiętać, że samo podanie immunoglobuliny nie sprawia, że kobieta powinna zaprzestać działań profilaktycznych po porodzie.

Profilaktyka śródciążowa i jej znaczenie

Profilaktyka śródciążowa pozwala na zmniejszenie ryzyka powstania konfliktu serologicznego. Ważne, aby immunoglobulina anty-D została podana na odpowiednim etapie ciąży, czyli między 28. a 30. tygodniem. Czasem konieczne jest podanie kolejnej dawki po upływie 6 tygodni, jednak o tym decyduje lekarz.^1,3

Immunoglobulina po porodzie

Po porodzie immunoglobulina anty-D jest ponownie podawana kobietom, które mają grupę krwi Rh-. Wykonywana jest wtedy dodatkowa kwalifikacja, gdzie oznaczany jest antygen RhD w krwi matki i noworodka. Nie ma konieczności poszukiwania antyciał anty-D w surowicy, ponieważ immunoglobulina anty-D podawana ok. 28 tygodnia ciąży może utrzymywać się do 12 tygodni lub nawet kilku miesięcy, co może zaburzyć wynik. Na podstawie badania dobierana jest odpowiednia dawka.¹

Dawkowanie i sposób podania immunoglobuliny

Immunoglobulina anty-D jest podawana kobietom w ciąży w formie zastrzyku domięśniowego. Standardowa dawka to 300 mikrogramy zaaplikowana między 28. a 30. tygodniem ciąży. Inaczej wygląda dawkowanie w sytuacjach, kiedy kobieta ma wykonywany inwazyjny zabieg. Jeśli ma on miejsce przed 20. tygodniem ciąży, dawka wynosi 50 mikrogramów, a w późniejszym terminie – 150 mikrogramów.⁶

Po porodzie siłami natury dawka immunoglobuliny anty-D wynosi 150 mikrogramów. W przypadku porodów poprzez cesarskie cięcie lub ciąży mnogich dawka ta jest podwajana i wynosi 300 mikrogramów. Jeśli są wskazania do podania immunoglobuliny anty-D, jest ona refundowana przez NFZ.^2,6

Monitoring i diagnostyka konfliktu serologicznego

Konflikt krwi może wystąpić, jeśli matka i ojciec mają inne grupy Rh (u matki jest on ujemny, u ojca dodatni). Ciąża taka uznawana jest za niezgodną serologicznie w układzie Rh. W takiej sytuacji, w każdym trymestrze ciąży u przyszłej mamy jest wykonywany tzw. odczyn Coombsa. Ujemny wynik tego badania jest wskazaniem do podania immunoglobuliny anty-D między 28. a 30. tygodniem ciąży.⁵

Po porodzie wykonywane są kolejne badania. Jeśli matka ma Rh -, a dziecko Rh + do 72 godzin ponownie jest podawana immunoglobulina anty-D. Jeśli odczyn Coombsa będzie dodatni, kobieta jest kierowana do ośrodka referencyjnego w celu monitorowania poziomu przeciwciał. Kobieta będąca w ciąży podawana jest szeregowi badań, w tym USG, które jest nieinwazyjne. Pozwala to na monitorowanie, czy ciąża przebiega prawidłowo i nie są wymagane dodatkowe interwencje.⁴